تئوری موسیقی

ریتم و متر (وزن)

کنار هم قرار گرفتن کشش های زمانی مختلف در یک الگوی متناوب را ریتم (ضرباهنگ) می نامند. در طبیعت گردش فصول یا توالی روز و شب پدیده های ریتمیک به شمار می آیند. یقینا طول تمام روزها یا شبها یکسان نمی باشد ولی چون در یک الگوی متناوب (= شبانه روز تکرار می شوند، پس دارای ریتم هستند.

می توان وجود ریتم را در ضربان قلب، نفس کشیدن، راه رفتن دویدن، توالی امواج دریا و نیز تشخیص داد. تمامی آنها از الگوهای ریتمیکی تشکیل شده اند که ممکن است به طور منظم و زمانمند باشند یا نباشند. در هنرهای تجسمی تکرار، تغییر و حرکت عناصر بصری (نقطه، خط، سطح و …) موجب پیدایش ریتم خواهد شد. اما در موسیقی از کنار هم قرار گرفتن ارزش های زمانی متفاوت یا یکسان (سفید، سیاه، چنگ و …) ریتم به وجود خواهد آمد.

پیشنهاد می کنم قبل از خواندن ادامه مطلب ، حتما فیلم تئوری موسیقی را مشاهده کنید .

الگوهای ریتمیکی نیز وجود دارند که می توان آنها را به صوتهای تأكیددار و بی تأكید تقسیم نمود و غالبا دارای دوره های منظم می باشند. به عنوان مثال هرگاه با اندکی دقت به تیک تاک ساعت گوش دهیم، یک دوره ی دوضربه ای که به طور مرتب تکرار میشود ،قابل تشخیص است.تیک تاک . ( البته دوره های سه ضربه ای و چهار ضربه ای نیز میتوانند وجود داشته باشند.
این ضربه های منظم و تکرار شونده که می توانند موسیقی را به واحدهای برابر زمانی تقسیم کنند،
ضرب (Beat) نام دارند . اگر ضربها را در قالب گروه های منظم – و دارای ضربهای قوی و ضعيف – سازمان دهیم، متر (Meter) یا وزن به وجود می آید. با مترونوم میتوانیم ریتم های مختلف را تنظیم کنید.

میزان :

بر روی خطوط حامل یک دوره ی دوضربی ، سه ضربی یا … را بین دو خط عمودی قرار می دهند و به آن میزان ( Measure – Bar ) می گویند.

میزان نما :

متشکل از دو عدد است که روی یکدیگر ( بدون خط کسری ) نوشته می شوند. عدد بالایی نمایانگر تعداد نت ها و عدد پایینی نمایانگر شکل نت در هر میزان است.

میزان های دو ضربی : هر دوره آن ها از دو ضرب تشکیل شده است . ضرب اول قوی و ضرب دوم ضعیف. ( تیک تاک ساعت )

میزان های سه ضربی : هر دوره آن ها از سه ضرب تشکیل شده است . ضرب اول قوی و دو ضرب بعدی ضعیف. (رقص والس )

میزان های چهار ضربی : هر دوره آن ها از چهار ضرب تشکیل شده است . ضرب اول قوی ، ضرب دوم ضعیف ، ضرب سوم نیمه قوی و ضرب چهارم ضعیف ( مارش نظامی )

میزان را میتوان به سه گونه تقسیم کرد.

1. میزان ساده ( هر ضرب میزان ، دارای تقسیمات دو تایی )
2. میزان ترکیبی ( هر ضرب میزان ، دارای تقسیمات سه تایی )
3. میزان مختلط یا لنگ ( میزان هایی که از کنار هم قرار گرفتن ضرب های ساده و ترکیبی )

برای درک بیشتر مطالب ، فیلم را مشاهده کنید .

جهت دانلود رایگان: 

کتاب تئوری موسیقی برکلی جلد اول

آکورد ( کورد) چیست ؟

آکورد در لغت به‌معنای نواختن هم‌زمان ۲ یا چند است. در تئوری موسیقی، منظور ، نواختن هم‌زمان ۳ نت است. درتئوری موسیقی ، کورد به صورت نت‌های یک‌درمیان اجرا می‌شود؛ در این درس به بررسی آکوردهای مینور – ماژور – کاسته – افزوده می پردازیم .

آرپژ یعنی چه ؟

اگر نت های یک آکورد به صورت جدا جدا نواخته شوند به آن آرپژ میگویند . ( آرپژ یعنی کورد شکسته )

فرمول کورد های ماژور:

دو پرده+ یک و نیم پرده= کورد ماژور

مثلا کورد لا ماژور تشکیل شده از نت A و دو پرده بالاتر از A یعنی C# و همچنین یک و نیم پرده بالاتر از C# یعنی نت E. پس اگر تفاوت کورد لامینور با کورد لاماژور در نت C میباشد که در لامینور نت c داریم و در لاماژور، نت C#  داریم و همین نت باعث تغییر هارمونی خواهد شد.

کورد های مینور: کوچک – min

صدای این آکورد ها، یک صدای غمگین دارد.

فرمول ساخت آکورد مینور:

یک و نیم پرده+ دو پرده:

مثلا برای تشکیل آکورد ( لامینور Am) به سه نت نیاز داریم. یکی خود A و دیگری یک و نیم پرده بالاتر از A که میشود نت C و دو پرده نیز از نت C بالاتر که میشود نت E

پس آکورد لا مینور تشکیل شده از A و  C و نت E.

ساخت کوردهای Aug: افزوده

هرگاه فاصله پنجم درست در آکورد ماژور نیم پرده دیز شود ( نیم پرده بالا برود ) آکورد Aug به دست میاد . برای مثال آکورد Aaug شامل نت های : A – #C- #E خواهد بود . باید توجه داشته باشیم که با وجود اینکه نت می دیز همان فا است ، ام در شیوه ی نت نگاری نباید نت فا را بنویسیم .

ساخت کوردهای Dim: کاسته

هرگاه فاصله پنجم درست در کورد مینور نیم پرده بمل شود ( نیم پرده پایین برود ) کورد dim به دست میاد . برای مثال کورد Adim شامل نت های : A – C- bE خواهد بود .

نحوه ی نوشتن و نامگذاری آکوردها :

انواع واونگی در آکوردها:

وارونگی اول:چنانچه سوم یک تریاد بم ترین نت آن باشد و بم ترین نت پایه آکورد نباشد . آکورد دو ماژور را در حالت وارونه اول با وضعیت بسته در همان اکتاو و باز در اکتاوهای مختلف بنوازید.

وارونگی دوم: چنانچه پنجم آکورد بم ترین نت آکورد باشد، به آن معکوس دوم می گوییم. آکورد دو ماژور را در حالت وارونه دوم برای مثال بنوازید.

وارونگی سوم : زمانی که هفتم یک آکورد بم ترین نت آن باشد، به آن آکورد معکوس سوم می گوییم. آکورد دو ماژور هفت را در حالت وارونگی سوم بنوازید.

حالا چطور می بایستی تشخیص بدهیم یک آکورد معکوس است؟

خیلی ساده است. آکورد معکوس ااز فاصله سوم نشده است. برای اینکه بفهمید آکورد اصلی چیست، می بایستی دوباره نت های آن را به صورت فاصله های سوم ببینید. فقط یک راه برای چیدن نت ها به صورتی که فاصله سوم بشوند وجود دارد. بدین لحاظ ضروری نیست حدس بزنید که کدام ترتیب درست است. فقط می بایستی کمی صبور باشید.
اگر کمی سعی کنید و نت ها را یک اکتاو بالا و پایین کنید (طوری که در نهایت فاصله همه شان با یکدیگر سوم شود)

در ویدئوی زیر با مفهوم آکوردهای وارونه بیشتر آشنا می شوید :

مثال :

آکورد Am از سه نت A_C_E تشکیل شده که معکوس اول آن به صورت C_A_E ساخته شده و به صورت Am/C نوشته میشود. معکوس دوم آن به صورت E_A_C ساخته شده و به صورت Am/E نوشته میشود.